De LIBER-conferentie: de keynotes

In mijn vakantie had ik al wat geblogd over de LIBER-conferentie, en nu ik weer aan het werk ben, vind ik het leuk om er nóg eens op terug te kijken. 

Hieronder een impressie van de keynotepresentaties:

De eerste keynote was van Constantia Constantinou: towards inclusive research library environments: integraging diversity into operations and facilities.

Zij brak hierbij een lans voor het actief integreren van diverse (inclusieve!) perspectieven in zowel collectieontwikkeling, onderwijs- en onderzoeksondersteunende diensten, initiatieven in events, personeelsbezetting als het ruimtelijk ontwerp van bibliotheken, zodat iedereen zich er welkom voelt en zich gerepresenteerd ziet. Eigenlijk een no brainer, maar wel een heel belangrijke. 

Hier de link naar haar lezing.

Er was een tekenaar van het Thinksketch collectief aanwezig en dit is de visuele weergave van de keynotelezing:

-----------------------------------------------

De tweede dag was het de beurt aan Frank Scholze. Hij had de pech om de dag na het congresdiner als eerste op te moeten treden waardoor een deel van het publiek wat later kwam binnenstommelen. De titel van zijn lezing: social responsibility and digital culture.

Hij ging in op de rol van de bibliotheken als poortwachters van informatie. Zij zorgen voor gelijke toegang tot kennis voor alle leden van de samenleving, ongeacht achtergrond of geboorteplaats.Zij stellen individuen in staat om kritisch om te gaan met informatie, waardoor de pijlers van de democratische en andere (bijvoorbeeld duurzaamheids-) waarden worden versterkt. Zij bieden een toevluchtsoord voor gemarginaliseerde stemmen. Op deze manier zijn zij een katalysator voor positieve sociale verandering in een informatielandschap dat complex is en snel verandert (denk aan de digitale kloof en verspreiding van desinformatie). In hun functie als geheugeninstellingen combineren ze verleden, heden en toekomst.

Maar ze moeten wel meeveranderen en niet te veel alleen vanuit hun eigen perspectief, maar vooral allocentrisch en praktisch denken, zonder bang te zijn om fouten te maken. Om dat te adstrueren kwam hij met een uitspraak van Willy Brandt 'je kunt de toekomst het best voorspellen door 'm vorm te geven' en het voorbeeld van de grote groene zeeschildpad uit het boek The cafe at the end of the world door John Strelecky. In dat verhaal is zij is sneller dan de snorkelaar, omdat ze actief meebeweegt met de golven als deze gunstig voor haar zijn en zich inhoudt, dus weinig energie verspilt, als de golven ongunstig voor haar zijn. Dus een soort go with the flow, maar dan actiever en efficiënter; dat vraagt om een actieve mindset.

En we moeten niet schuwen om hierbij nieuwe technieken als AI en Virtual Reality in te zetten.

Visuele weergave door Thinksketch:

link naar de presentatie

--------------------------------------------------

De derde keynote, op de derde en laatste dag, was professor Jacob Sherson. De titel van zijn lezing was Opportunities and challenges of using AI for knowledge generation.

Sherson is zo'n man die gewend is om TedTalks te geven, dus ging niet achter het katheder staan, maar op een denkbeeldige middenstip, waardoor prompt het geluid niet goed werkte. En enkele minuten daarna het filmpje niet opstartte. En (gelukkig?) was er steeds een mens nodig om dat gauw voor hem te herstellen. En geen AI. Waarschijnlijk tot zijn spijt, want deze man is een echte AI believer. 

En zoals de titel al doet vermoeden, ging hij in deze lezing in op de kansen en (in mindere mate) uitdagingen omtrent het gebruik van AI in het creëren van kennis en verbetermogelijkheden. In zijn onderzoek richt hij zich vooral op het toepassen van het mensgerichte gebruik van Artificial Intelligence, ook wel Hybrid Intelligence genoemd en hij ziet grote mogelijkheden voor met name de citizen science. Als deze door AI gesteund wordt, dan kan die de deelname van veel meer mensen aan de wetenschap vergroten en daarmee ook de grenzen van de wetenschap oprekken.

Ook individuele en bedrijfsmatige processen zouden volgens hem enorm profijt kunnen hebben van AI. Hij vertelde over een experiment dat hij op een vliegveld had gedaan, waarbij hij probeerde zo veel mogelijk AI in te zetten om hem te helpen zijn weg daar te vinden, waaronder bijvoorbeeld het maken van een screenshot van de menukaart met de vraag aan zijn AI assistent wat de meest gezonde keuze van de kaart was. Dat de mens bij het toepassen van dit soort technologie de controle zou kunnen verliezen, daar gelooft hij niet in. 

Tevens gelooft hij niet dat er door AI veel banen verloren zullen gaan; integendeel, hij gelooft dat er juist betere banen door gaan ontstaan.

Een goed voorbeeld hiervoor is wat hem betreft Ikea. Die meubelgigant heeft een chatbot ontwikkeld die de klantenservice zo'n tien duizend werknemers heeft helpen vervangen. Deze mensen werden niet ontslagen, maar kregen een andere rol in een nieuw project: zij zijn nu interieuradviseurs op afstand. Je kunt ze (voor 25 euro per uur, dat wel) inhuren om ze te vragen wat je zou kunnen aanschaffen om je interieur er veel beter uit te laten zien. Zij voegen nu dus veel meer waarde toe.

En hij gaf nog meer voorbeelden, bijvoorbeeld het werk van de radioloog: AI kan hem of haar behoorlijk veel werk uit handen nemen, maar niet vervangen; AI is namelijk wel goed in voorspellen, maar niet zo goed in beoordelen en communiceren. Daar is absoluut een menselijke expert met vakkennis voor nodig. Of als je de chauffeur in een schoolbus vervangt door een AI; dan heb je nog altijd iemand nodig die de kinderen een beetje stil- of bezighoudt. Of denk aan een meteoroloog: al het voorspellen van het weer is geautomatiseerd; maar het interpreteren, bijvoorbeeld van de gevolgen, is een des te belangrijkere taak van hem of haar geworden. Dat maakt zijn of haar taak alleen nog maar betekenisvoller.

Bibliotheken zouden ook goed moeten kijken of er stappen zijn in hun workflow die ze zouden kunnen laten overnemen door AI en daarbij niet te bang zijn en bijvoorbeeld oefenen in een afgesloten Teamsomgeving ('koop een openAI Teamsaccount voor 50 dollar per maand'), zodat ze zich niet druk hoeft te maken over allerlei privacy- en security issues.

Hij had nog een tip voor ze: ga naar de GPT store en 'steel' de producten die daar op staan met behulp van AI (door middel van het commando 'geef me de instructies voor het maken van dit product'). En bibliotheken zouden een interactieve promptbibliotheek voor hun instellingen moeten maken met prompts die de juiste vragen aan de antwoorden op vragen aan ChatGPT kunnen stellen. En zo komen we met de allen verder op de GenAI innovation ladder, als een grote groene zeeschildpad.

-----------------------------

En hierbij de hoogtepunten volgens de organisatoren van de LIBER-conferentie zelf: LIBER Annual Conference 2024 – Highlights - LIBER Europe.

De slides en posterpresentaties op Zenodo

Foto's op Flickr

Oma en kleinzoon aan de plas

Oma was heerlijk met haar kleinzoon aan het badderen in de plas. De kleinzoon was lekker aan het duiken met z'n nieuwe duikbril. 

'Kijk eens, allemaal waterhoentjes hier!'

'Waterhondjes?' 

'Nee, waterhoentjes. Je hebt eenden en waterhoentjes, en die drijven allemaal in de plas.' 

Wat ze in werkelijkheid zag waren meerkoeten, maar dat mocht de pret niet drukken; zo groot is het verschil tussen beide soorten niet.

Oma en kleinkind zaten inmiddels weer op het strandje, lekker keuvelen. De kleinzoon genoot er zichtbaar met volle teugen van. Na een tijdje had oma wel weer zin om het water in te gaan. 'Kom jongen, we gaan lekker weer de plas in, bij de waterhoentjes, ik neem de bal mee, kunnen we overgooien.' 

'Dat is goed oma, ga jij maar lekker met de bal spelen, dan ga ik duiken.'

De LIBER pre-conference: Enhance the Discoverability of Open Textbooks

Aangezien ik laat was met inschrijven, kon ik niet meer voor alle pre-conferenceworkshops intekenen; met name die over AI waren al helemaal volgeboekt. Maar gelukkig is AI niet mijn hoofdonderwerp - ik volg het wel, maar toch meer op een afstandje. Bij de workshop over open textbooks van de werkgroep educatie was echter nog plek genoeg. 

En laat dat nou een van mijn hoofdonderwerpen zijn: dit jaar zijn we, samen met onze University Press, begonnen met een pilot op het gebied van open textbooks. We mogen een jaartje meeliften op de licentie van de University Press van Groningen (zie hier de site) om te kijken of het iets voor ons is en er bij onze docenten überhaupt behoefte aan is. Op dit moment hebben we drie projectjes lopen van docenten die heel graag een open textbook willen maken. Fijn dus om ergens op Europees niveau je licht te kunnen opsteken over dit onderwerp.

En kennis te maken met de leden van de Educational Resources werkgroep van LIBER.

Tijdens de workshop werd ingegaan op de mogelijkheden van het zichtbaar maken van open textbooks in de verschillende discoverysystemen die de universiteitsbibliotheken gebruiken (eigenlijk gewoon een kwestie van opzoeken een aanvinken, al gaat dat bij het ene systeem makkelijker dan bij het andere; soms is overleg met de uitgever nodig en hoe meer UB's ze aan de kop zeuren, hoe eerder ze geneigd zullen zijn de textbooks beter vindbaar te maken).

Het tweede deel van de workshop ging over het gebruik van open textbooks. Wat houdt de docenten tegen om open textbooks te gebruiken (resultaat van een survey onder Europese universiteitsbibliotheken)? Met stip op nummer 1: ze hebben liever een gedrukt boek als textbook, al snel daarna gevolgd door: ze zijn niet zeker van de kwaliteit van het materiaal.

Dat (plus de andere argumenten) komt op zich bekend voor.

En aangezien het een workshop was, werden we in groepjes verdeeld en moesten we bekijken of dit voor onze faculteiten ook gold. Dat werd beaamd, maar er kwamen meer redenen bij, bijvoorbeeld van een vakspecialist van een Medische Bibliotheek in Italië: zij bracht naar voren dat de studenten op de medische faculteit het een probleem vonden dat de open textbooks voornamelijk in het Engels werden aangeboden; zij hadden liever tekstboeken in hun eigen taal - medische studenten! Dat bevreemdde me toch wel, maar een bibliothecaris uit Oost-Europa beaamde dat dat in zijn land ook zo was. Dat vond ik best opvallend. 

Een ander bracht in dat - als men overgaat van een commercieel naar en open textbook - de inhoud van de cursus veranderd moet worden en dat dat veel te veel werk zou zijn. Dat leek me op zich wel een steekhoudend argument, al wees iemand anders erop dat hij het ook wel eens andersom had zien gebeuren: dat het textbook aan de (te geven) cursus werd aangepast en wendbaar meevloeide met de nieuwste inzichten; dat klonk mij meer als muziek in de oren en dat is ook het fijne van open tekstboeken, dat je ze voortdurend kunt actualiseren en niet hoeft te wachten op een nieuwe druk.

Hieronder een paar dia's met citaten en aanbevelingen voor wat bibliotheekmedewerkers zouden kunnen doen om (het gebruik van) open textbooks te promoten:

Ik zou zeggen: aan de slag!

De universiteitsbibliotheek in Nicosia

Een congres zonder excursies, en dus netwerkmogelijkheden, is geen volwaardig congres, en zo ook de LIBER niet. Naast een geweldig congresdiner meteen de eerste dag al op de heuvels van Afrodite (met een tussenstop bij de opgraving van Kourion) en een welkomstreceptie bij de carob mill de volgende dag, werd het congres afgesloten met maar liefst een hele dag Nicosia. In Nicosia, de hoofdstad van Cyprus, zouden we de universiteitsbibliotheek en het archeologisch museum bezoeken.

Van tevoren dacht ik 'ach, dat bezoekje aan de UB van Nicosia overleven we wel, als we daarna maar fijn naar het archeologisch museum kunnen!' Maar dat was buiten de prachtige UB gerekend; misschien was die bibliotheek eigenlijk wel het hoogtepunt van de dag.

Het is een vrij nieuwe bibliotheek, 5 jaar geleden geopend en ontworpen door de Franse architect Jean Nouvel. Het gebouw doet denken aan een heuvel, waardoor-ie mooi opgaat in de omgeving, al lijkt het in de verte ook wel op een kerncentrale die nog niet af is, met name door het groene gaas dat rondom een gedeelte van het gebouw gespannen is. Later legde de adjunctdirecteur uit dat daar eigenlijk planten doorheen moesten groeien, zodat het nóg meer op een natuurlijke heuvel zou lijken, maar dat alle beplanting tijdens de COVID-periode dood was gegaan en er nu geen geld was om deze opnieuw aan te schaffen. Eeuwig zonde, maar wie weet gebeurt er nog een wonder en trekt Bill Gates zich hier wat van aan of zo.

En dan de binnenkant. Die draait zich als het ware om een enorme kegel, die met het licht meekleurt, heen. Beneden is het wat kaal en donker, zodat je niet afgeleid wordt en je je helemaal op de inhoud kunt richten. De enige elementen die kleur aan de benedenverdieping(en) geven zijn de boeken.

Op de begane grond van het gebouw bevindt zich ook een kinderafdeling, iets wat ze op Cyprus heel belangrijk vinden, omdat er nog niet echt een bibliotheekcultuur op het eiland heerst.

En aan de tekeningen te zien zijn ook de kinderen onder de indruk van het interieur van de bibliotheek.

Een gedeelte van het gebouw is 24/7 open en er zijn ook hokjes waar je met groepjes kunt overleggen. In het begin mocht je eten meenemen en bestellen, maar dat liep een beetje de spuigaten uit, vooral tijdens de nachten die meer op feesten begonnen te lijken, dus dat hebben ze maar gauw teruggebracht tot het meenemen van flesjes water.

Een grappig detail is verder dat ze in de kelder een tijdscapsule hebben aangebracht met een boodschap voor het nageslacht.

Zo, en dan met de lift naar boven.

Daar is het licht, daar is het 360 graden uitzicht, daar staat de piano, daar mag je worden afgeleid, al staat de piano meestal toegedekt, omdat die af en toe te véél afleidde.

Want uiteindelijk is het hier toch de bedoeling dat je hier studeert. En je ook niet te veel laat afleiden door de enorme Turkse vlag die aan de noordkant uitdagend hangt te wapperen.

Het was bijzonder om hier met zo'n Europees gezelschap te zijn. Op een gegeven moment kwam het gesprek - dat is onvermijdelijk op Cyprus - op bezettingen en grensconflicten. De directeur van de bibliotheek in Dublin, die overigens van huis uit Brits is en mooie verhalen kan vertellen over het Book of Kells, zag veel overeenkomsten met Noord-Ierland (en meer actueel Oekraïne), en ook de Engelse Pakistaan voelde met de Cyprioten mee. Maar in Duitsland was het gelukkig allemaal goedgekomen, stelde men tevreden vast, dus het kán wel. Die hoop boorde de Duitse collega wel enigszins de grond in: ook in Oost-Duitsland is nog veel werk te verzetten; zij voelen zich daar nog steeds achtergesteld en stemmen daarom niet voor niets massaal op de AFD. 

Er is nog veel werk te verzetten.

In de prijzen

Prijzen winnen is altijd leuk, vooral als je niet eens weet dat je aan een competitie meedoet. Dit laatste overkwam mij twee weken geleden op het LIBER-congres: ik had de tweede prijs gewonnen in de competitie #liberreads. Op X werd je aangemoedigd om te delen welk boek je op weg naar het LIBER-congres - en dat maakt het een echt boekencongres - aan het lezen was. Helaas zag ik dat berichtje pas toen ik al op de plaats van bestemming was aangekomen, dus ik dacht 'ik maak er een strandfoto van', dat is ook een soort van (mentaal) op weg naar LIBER.

Zo gedacht zo gedaan. En wie schetst mijn verbazing dat op de afscheidsceremonie mijn strandfoto levensgroot in beeld kwam omdat ik de tweede prijs gewonnen had in de categorie #liberreads.

Wat een verrassing! De prijs zou me achteraf toegestuurd worden en bleek een cadeaubon van 25 dollar voor het platform Better World Books te zijn. Gratis shoppen in een bookshop en dat voor een boekenwurm! Maar ja, wat te kiezen? De eerste auteursnaam die in me opkwam was Ali Smith, en wel omdat die steevast in de onvolprezen seizoensleestips van mijn humanioracollega's voorkwam. Ja, voorkwám, want je kunt niet iedere keer met dezelfde auteurs aankomen natuurlijk.

Zo besteld, zo binnen en nu heb ik lekker Spring en Winter van Ali Smith in mijn vakantieleesvoorraad zitten.

Dankzij LIBER en mijn lieftallige humanioracollega's.

En voor jullie: hierbij een aantal geweldige zomerleestips van diezelfde club.

Hendrica

Het leek zo'n goed idee van m'n ouders om in m'n doopnamen m'n oma te vernoemen. Helaas alleen dat de vernoeming met een H (Hendrica, naar Riek) begint, en niet met een M (Monique). In afkortingen ben ik dan ook een H.Schoutsen, in plaats van de M.Schoutsen die ik in werkelijkheid ben, waardoor ik mezelf af en toe niet herken..

Dat is bijvoorbeeld de harde werkelijkheid met e-mailadressen, maar ook - en dat is veel kwalijker - op vliegtickets. Want op vliegtickets moet je je eerste doopnaam opgeven, het moet in ieder geval overeenkomen met de gegevens op je paspoort, en daar heet ik Hendrica Maria, H.M. dus. Waarom heet ik niet Maria Hendrica? Dat zou al wat identiteitsproblemen opgelost hebben, want dan was ik alsnog M.Schoutsen. Mijn ouders hadden mij ook gewoon Maria kunnen noemen, maar dat vonden ze misschien te christelijk. Monique klinkt natuurlijk veel exotischer, hoewel ik deze naam met veel, heel veel generatiegenoten deel.

Maar terug naar dat vliegticket.

Sinds dit jaar mogen we op het werk onze congressen niet meer zelf boeken, maar moeten we dat verplicht via een reisbureau doen, dat zou gemakkelijker zijn en ons enorm veel tijd besparen. Wishful thinking van het management. Tot nu toe heeft het me alleen maar meer tijd gekost. Vooral omdat ze mijn gegevens niet goed hadden overgenomen. Op de vliegtickets hadden ze als voornaam - je raadt het al - in plaats van Hendrica Monique doorgegeven. En daar kwamen ze bij het inchecken pas achter. Ik kon dat ter plekke laten veranderen, maar dat ging wel geld kosten. Honderdvijftig euro. Wááát? Ja, en dan kon ik nog van geluk spreken, want ze hadden me ook gewoon de vlucht kunnen ontzeggen en dan had ik helemaal met lege handen gestaan. Oké, doe dat maar dan. Honderdvijftig euro voor een administratieve rechtzetting. Duur doopnaampje, vooral omdat het mij zelf een jaar of tien ook overkomen was. Nee, zo'n fout maak je maar één keer en van een reisbureau verwacht je zéker niet dat ze zo'n fout maken.

De volgende dag heb ik meteen het reisbureau de huid vol gescholden gemaild dat ze een fout hadden gemaakt en gevraagd hoe ze dat met het retourticket hadden gedaan. Dezelfde fout gemaakt natuurlijk. Met excuses: dat werd een heel nieuw ticket kopen. Ongelooflijk.

Het wordt onderhand goedkoper om mijn naam bij de gemeente te laten veranderen. Weg met die Hendrica!

Maar ja, dat kan ik m'n moeder en oma natuurlijk niet aandoen. Of ben ik nu te sentimenteel?

Mijn eerste LIBER-congres

Het jaarlijkse LIBER-congres zou dit jaar in Limassol (Cyprus) plaatsvinden. Ik heb lang getwijfeld of ik wel zou gaan: eigenlijk vind ik vliegen veel te vervuilend en ik was bang dat er net als een aantal jaar geleden weer bosbranden zouden uitbreken. 

Wat met uiteindelijk over de streep heeft getrokken weet ik ook niet meer, vermoedelijk toch het interessante programma en de roep van Cyprus, eiland van Afrodite, om het eiland eens te komen verkennen. 

O ja, en in januari hadden we als ENOEL een paper ingediend, die weliswaar goed beoordeeld was, maar we niet in de vorm van een workshop mochten aanbieden. Wel als poster, maar dat vond de community leader geen goed plan.

En het viel niet tegen! Het was weliswaar loeiheet, maar er waren geen bosbranden en mijn hotel lag aan het strand met alleen een schaduwrijk bomenperkje ertussen, had bovendien een prachtig zwembad en voldoende airco.

De sessies waren interessant en er waren prachtige recepties, diners en excursies gepland. En wat een mensen heb ik weer ontmoet, uit heel Europa en zelfs daarbuiten. En dit keer niet alleen informatiespecialisten, maar ook directeuren en uitgevers; dat is wel een verschil met de ECIL-congressen die ik normaal bezoek. Ook waren er opmerkelijk meer collectiespecialisten klassieke talen en archeologie - ook wel eens leuk om met de Europese evenknieën te praten over het vak.

Er waren veel sessies over AI en Open Science, maar/en ook over inclusiviteit en de waarde van het gedrukte boek. Een mooie balans dus.

Ach, en die koffer die een dag te laat kwam, de vliegreis die ineens geannuleerd werd, de naam op het ticket die niet klopte en de aansluiting die niet klopte: dat vergeet je uiteindelijk allemaal. 

Denk ik.