Een zestiende eeuwse collega-blogger

Ook in de zestiende eeuw werd al geblogd. Tenminste, dat wordt enigszins gesuggereerd in het college van Joep Dohmen op 8 september tijdens het Studium Generale van de Universiteit van Utrecht over Michel de Montaigne (uit de reeeks colleges over levenskunst), dat ik van Katharina toegestuurd kreeg.

Ik heb gefascineerd naar dit college (en discussie achteraf) zitten kijken. Ik heb nog nooit iets van Montaigne gelezen, maar heb nu toch wel een aardig beeld van zijn leven, werk en ideeën gekregen. Erger nog: ik zou wel eens wat van de goede man willen lezen. Tijdens het college werd aangeraden met het laatste essay van zijn Essais te beginnen. Hysteron proteron dus, dat spreekt me wel aan.

Publiekelijk schrijven over jezelf was nog niet echt ingeburgerd in de zestiende eeuw. Natuurlijk had je Marcus Aurelius en Augustinus uit de oudheid, die wel enigszins in die richting kwamen, maar Montaigne ging een stap verder door de meest alledaagse belevenissen in zijn Essais te verwerken. Deze essais waren - in tegenstelling tot de moderne weblogs - eigenlijk niet bedoeld voor de hele wereld, maar alleen voor vrienden en verwanten. Het was vooral één grote zoektocht naar de juiste houding om te leven, daarbij geholpen door de teksten van - hij leefde immers in de renaissance - klassieke schrijvers. Gaandeweg ontwikkeld hij zich van een stoïcijn (hij had een strenge opvoeding genoten!) tot epicurist, van hard voor jezelf naar lief voor jezelf dus, met tussendoor ook nog een uitgesproken sceptische periode, iets waardoor hij door Nietzsche zeer door gewaardeerd werd.

Zijn geschriften zijn geschreven nadat hij zich op 37-jarige leeftijd (!) had teruggetrokken uit het openbare leven. Hij merkte al snel dat hij het schrijven nodig had om z'n gedachten te ordenen, maar had geen zin om droge tractaten à la Cicero te gaan produceren. De onderwerpen zijn divers (zelf noemt hij het gemengde sla of stoofpotjes; dit zouden moderne weblognamen kunnen zijn) en zijn mening zwabbert heen en weer; de lezer beleeft de zoektocht met hem mee en krijgt geen kant en klaar oordeel voorgeschoteld.

Goede blogs werken natuurlijk ook zo: je probeert de lezer mee te nemen op de bepaling van je koers door de (huidige) roerige tijden, in welke branche of levensfase dan ook. Het mooie van de tegenwoordige tijd is dat je lezers meteen publiekelijk kunnen reageren (en andere lezers en jijzelf daar weer op). Dat helpt absoluut bij het scherpen van je oordeel. Dat voordeel (of nadeel) had Montaigne niet.

Eén van de zwaktes van Montaigne is volgens Dohmen dan ook dat hij vanuit een ivoren toren schrijft en zich - door zich terug te trekken uit het openbare leven - zich te weinig in de intersubjectieve ruimte begeeft. Ook verwijt hij hem zich veel te weinig als handelend mens op te stellen. Door te handelen toets je namelijk pas werkelijk wat je als mens waard bent.

Ook de huidige webloggers worden door Dohmen overigens niet gespaard: die vindt hij vaak op het narcistische af. Er bestaat volgens hem een onderscheid tussen goede zelfgerichtheid (introspectie) en behaagzuchtige zelfgerichtheid. En webloggers neigen vaak naar het laatste. Hij ziet vooral drang naar applaus en minder een authentieke zoektocht naar de waarheid.

Tja. Zou dat voor de bibliobloggers ook gelden? Zou dat voor jou en mij ook gelden? Misschien. Een heel klein beetje exhibitionisme is een blogger natuurlijk niet vreemd, maar om dat meteen als narcistisch te bestempelen, gaat mij wat ver. Dan kun je meteen beter alle vormen van kunst (en wetenschap) ook maar meteen afschaffen, nietwaar?

Maar ik loop op de zaak vooruit, want de vergelijking van het werk van Montaigne met het moderne weblog kwam voornamelijk pas aan het eind (na 1 uur en 45 minuten) aan bod naar aanleiding van een vraag uit het publiek (die overigens wel getriggerd was door de inleiding van de lezing). Tussen die vraag en het einde van de lezing van Joep Dohmen was er ook nog een soort van minidebat tussen hem en Maarten van Buuren, die het over sommige zaken roerend oneens was met Dohmen. Jammer dat de techniek het af en toe liet afweten, want de discussie was scherp en interessant. Is levenskunst bijvoorbeeld niet een te verheven begrip voor de zoektocht naar een goed leven, vrede met het leven hebben?

Afsluitend zou ik willen zeggen dat al schrijvend zoeken naar je koers en - zo je wilt - je identiteit (Tanny Dobbelaar heeft daar naar het schijnt een interessant boekje over geschreven) in ieder geval een boeiende bezigheid is, narcistisch of niet. En wie wil, mag meekijken!