De 4Tuoze Matroze

Wat een goed idee om - als het er steeds maar niet van komt om een favoriet bandje te bezoeken - ze gewoon op je verjaardag uit te nodigen en te laten spelen, zoals een vriend van mij deed gisterenavond met de 4Tuoze Matroze. Alleen daarom al het feest van het jaar.

Denk ik. Durf ik eigenlijk wel te stellen ondanks dat het pas halverwege het jaar is. I love zeemansliederen met een knipoog....

Levendigere en realistischere geschiedenislessen

Tevens een manier om de klassen te verkleinen....

via

Dag Berlijn....

Nou ben ik wel even klaar met het beschrijven van de reis en de bibliotheken die we bezocht hebben. Dus jammer voor de prachtige Staatsbibliothek (waar stilte tot een soort religie is verheven), Kunstbibliothek der Staatlichen Museen (met de goedgeklede directeur) en prachtig gelegen Bibliothek des Deutschen Bundestages (met boeken-over-Erdogan tentoonstelling); die krijgen - hoewel ze het eigenlijk waard zijn - geen apart verslag van mij.

Nog wel twee algemene dingetjes dei mij tijdens de reis zijn opgevallen: Bibliotheken worden in Duitsland consequent met 'Haus' aangeduid; op de een of andere manier vind ik dat heel sympathiek klinken en ik pleit ervoor om die gewoonte van de Duitsers over te nemen.
En ze hebben veel studenten in dienst (soms vormen die zelfs de helft van het personeelsbestand); ook sympathiek.

En last but not least: natuurlijk hebben we tijdens de studiereis ook een paar écht culturele dingen gedaan zoals het bezoeken van de Brandenburger Tor ('maar daar was je toch al geweest', merkte mijn dochter fijntjes op op Faceboook), Checkpoint Charlie en meer van dat.

Vermeldenswaard is in dit verband nog wel het multimediale museum Story of Berlin dat vlak bij ons hotel was. Indrukwekkend, mooi vormgegeven museum met uitstapje naar een echte atoombunker, die de koude oorlog griezelig voelbaar maakte.

Fijn dat die muur in ieder geval verdwenen is, al zijn we hard bezig om andere te bouwen. We leren het ook nooit.

SLUB in Dresden

Ich lese...

Het was wel vroeg opstaan hoor, voor het drie uur durende bustochtje naar Dresden midden in onze studiereis. Maar de moeite waard; ik was nog nooit in Dresden geweest en de bibliotheek die we daar bezochten was behoorlijk vooruitstrevend.

Ten eerste hadden ze daar een digitale productiestraat waar je 'u' tegen zegt; wij noemen onze twee scanners ook de digitale productiestraat, maar die valt totaal in het niet ten opzichte van deze. Ik denk dat ze hier minstens 10 zeer geavanceerde scanners hadden die constant bemand waren. Een klein fabriekje bij de bibliotheek. Nu moet ik er wel bij vertellen dat ze ook een regionale functie vervullen (voor Saksenland) en dat ze veel fondsen verworven hebben. Maar toch. Indrukwekkend.

Verder had deze Technische Universiteit een mooi boekenmuseum (met een prachtige deur naar de topstukken, het heilige der heilige zeg maar) en makerspace (met behoorlijk wat 3D-printers) en veel aandacht voor muziek.

Verder hadden ze mooie posters met hun producten:

En doorzichtige kluisjes voor het (langer) opbergen van de bibliotheekboeken:

O ja, en Dresden was ook mooi (maar koud!)

Grimm Zentrum

Zaal voor het bekijken van oude en kostbare werken

Net als in de Amerika Gedenkbibliothek heeft men in de UB van de Humboldt Universiteit (het Jacob und Wilhelm Grimm Zentrum; Zentrum genaamd omdat de ICT-afdeling hier tevens ingehuisd is) ook te kampen met enorme bezoekersaantallen. Logisch, want ze zitten in het centrum van de stad en het is een prachtige, moderne bibliotheek (ooit stationsgebouw).

Helaas voor hen zijn het niet alleen studenten van de eigen universiteit, maar ook studenten van andere universiteiten en hogescholen, scholieren en....daklozen.

Het daklozenprobleem hebben ze deels getackeld door de loungebanken uit de centrale hal te verwijderen, wat op zich natuurlijk zonde is.

De scholieren zien ze als toekomstig studiekiezers, dus die worden niet geweerd; integendeel, elke dag zijn er rondleidingen voor scholieren om de bibliotheek beter te leren kennen. Als extra steuntje in de rug heeft men voor deze groep een e-tutorial ontwikkeld.

En om de eigen studenten tegemoet te komen, heeft men bepaald dat de eerste verdieping alleen voor de studenten van de eigen universiteit is.

Om te voorkomen dat studenten plaatsen onnodig lang vasthouden, heeft men speciale rode pauzeparkeerschijven laten ontwerpen:

Als je voor een maand een studiekabinet wilt huren omdat je je scriptie per se af moet hebben, kan dat; je kunt er ook lekker je spulletjes laten liggen:

Studerende ouders met kinderen helpt men ook zo veel mogelijk; op de bovenste verdieping is een ouder-kind studeerruimte gecreëerd met ballenbakjes et cetera, zodat het kind kan spelen terwijl de vader of moeder studeert:

Alles voor de studenten dus. Maar de onderzoekers, riep de directeur wanhopig uit, hoe krijgen we de onderzoekers terug de bibliotheek in? Wat gaan we nog voor hen betekenen? We zouden eigenlijk een gesprekspartner op niveau voor hen moeten zijn, maar hebben we daar de competenties wel voor in huis? Natuurlijk kunnen we allerlei commissies en blije services oprichten, maar zijn ze daar genoeg mee geholpen? Moeten we zelf niet veel meer (aan) onderzoek doen?

Enfin, of we maar even met antwoorden wilden komen. Maar eh, daarvoor kwamen we juist naar Duitsland, om ideeën op te doen!

Gaandeweg bleek overigens dat hij zeer gecharmeerd was van de discovery-oplossing van de directeur van UB Utrecht, namelijk......geen; goede constatering volgens hem dat de wetenschappers en studenten voornamelijk via Google Scholar bij de (digitale) collectie van de UB komen. Later bleek dat hij ook onder de indruk was geweest van ons bezoek; hij stuurde namelijk elke dag (in totaal minstens vijf keer) een berichtje om ons nog eens te bedanken. Of was hij misschien gecharmeerd van (een van de dames van) de reisleiding? We sluiten niets uit.

De Amerika Gedenkbibliothek

Tijdens elke KNVI-studiereis wordt naast de universitaire en hogeschoolbibliotheken altijd een openbare bibliotheek bezocht en ditmaal was dat de ZLB, oftewel de Zentral- und Landesbibliothek Berlin. Deze bestaat uit twee locaties en wij hebben die in Kreuzberg bezocht: de Amerika Gedenkbibliothek, een cadeau van de Amerikaanse aan de Berlijnse bevolking ter nagedachtenis aan het standhouden tijdens de blokkade van Berlijn in 1948/1949. Of gewoon van het geld van de Marshallulp? De Duitse en Engelse wikipediateksten spreken elkaar in dit opzicht tegen.

Het gebouw is in 1954 officieel geopend en maakt een zeer ruime en open indruk, met name door de grote ramen. De hoeveelheid boeken en tijdschriften in open opstelling is gigantisch. Per dag komen er zo’n 3.000 bezoekers en dat is eigenlijk meer dan het gebouw aankan. Soms nemen de bezoekers zelfs hun eigen stoelen mee om maar een zitplaats te hebben; dat leidt nogal eens tot gevaarlijke situaties, bijvoorbeeld botsingen met boekenkarren.

Maar gelukkig mogen ze binnenkort bijbouwen, al is dat met name om de zusterbibliotheek, de Berliner Stadbibliothek, in het gebouw op te nemen, zodat de gehele ZLB op één locatie komt.

Naast boeken leent men in de AGB ook kunstwerken uit; deze worden speciaal hiervoor aangeschaft – van Berlijnse kunstenaars uiteraard.

Er is ook een  multizaal met loungeplekken en piano; dat laatste zodat er ook concerten gegeven kunnen worden. Voor de rest heeft het publiek liever dat het er STIL is, men wil rustig z’n krantje kunnen lezen. Oorspronkelijk was de zaal overigens niet als stilteruimte bedoeld, maar de klant is koning nietwaar? Vandaar dat men voor het houden van rondleidingen ook audiotourkastjes heeft aangeschaft, inclusief microfoontje voor de rondleider.

Het geheel maakte een goed georganiseerde indruk.

Een aardige geste vond ik dat er speciale hokjes waren waar je muziek kunt luisteren en grammofooplaten en VHS-banden kunt digitaliseren. Dat noem ik nog eens service!

Uiteraard was er ook een kantine met lekkere koffie, broodjes en salade. Prima plek om te vertoeven al met al.

Het motto van de bibliotheek, een (in het Duits vertaald) citaat van Thomas Jefferson, vind je meteen bij binnenkomst:

Die Gründung beruht auf der unbegrenzten Freiheit des menschlichen Geistes. Denn hier scheuen wir uns nicht, der Wahrheit auf allen Wegen zu folgen und selbst den Irrtum zu dulden, solange Vernunft ihn frei und unbehindert bekämpfen kann.

Zo jammer dat juist in deze prachtige bibliotheek een van onze reisgenoten met een soort krantentruc van zijn smartphone is beroofd. Anders was-ie perfect geweest!

De Philologische Bibliothek

Wow! Zo'n mooie bibliotheek heb ik geloof ik nog nooit gezien! Spectaculaire architectuur, cool, licht en ruimte. De bedenker is dan ook een toparchitect: Norman Foster, die onder andere ook de mooie doorzichtige koepel bij de Bundestag gemaakt heeft.

We hebben het natuurlijk over de Philologische Bibliothek van de Freie Universität van Berlijn. Er werken naast 25 andere bibliotheekmedewerkers maar twee vakreferenten, die tevens de leidinggevenden zijn en volgens mij kunnen ze nog wel een letterenspecialist gebruiken (open sollicitatie).

Naast het spectaculaire gebouw is er ook een spectaculaire open opstelling van maar liefst 750.000 banden. En toch ook 650 werkplekken. De dwarsdoorsnede van het gebouw is in de vorm van een menselijk brein. Cum laude geslaagd wat mij betreft, de architect.

En dan is het zo zonde dat er ook nog uitvoerders zijn. Mensen die het toch nog weten te verpesten. Want de bouwers hebben het voor elkaar weten te krijgen dat het dak lekt en er dus altijd emmertjes op de grond staan om het water op te vangen. Al tien jaar lang. Officieel is het gebouw dan ook nog niet opgeleverd. Het kan pas opgelost worden als de bibliotheek drie maanden gesloten wordt, zodat men het dak eraf kan halen en er helemaal opnieuw op kan zetten. Daar is men tot nu toe nog niet heel erg warm voor gelopen, maar na tien jaar ploeteren met emmertjes begint men er toch zachtjes over te denken.

Ik gun het ze zo dat het helemaal goedkomt; ze verdienen het!

Hieronder nog wat plaatjes die ik zelf geschoten heb: #ilovethislibrary

De bibliotheken van de Freie Universität

In het Berlijnprogramma waren 3 bezoeken aan bibliotheken van de Freie Universität gepland, dat wil zeggen: 1 verplicht onderdeel en 2 keuze-onderdelen.

Het 'verplichte' bezoek was op de laatste ochtend en betrof de Centrale Universiteitsbibliotheek, alwaar we een set presentaties (en koffie, dat was bij de andere bezoeken nauwelijks het geval) voorgeschoteld kregen. Uit de presentaties bleek dat de UB veel aan Open Access hecht en doet en daarmee ook een stevige voet bij de wetenschappers aan de grond heeft. Verder draait het ook een succesvol project met betrekking tot teruggave van door de nazi's geroofde boeken.

De Freie Universität is ooit met Amerikaans geld opgezet (Kennedy heeft de universiteit ooit nog bezocht) en bevindt zich in West-Berlijn. Destijds lag ze daar vrij centraal, maar sinds Berlijn niet meer opgedeeld is, ligt ze ineens aan de rand van de stad. Ze heeft dan ook niet te maken met de absurde bezoekersaantallen van de andere, ooit Oost-Duitse universiteitsbibliotheek, de Humboldt, die midden in het centrum ligt en we ook bezocht hebben, maar daarover een andere keer.

De wijk waar de FU ligt, is prachtig en ruim met veel villa's, een beetje Wassenaars. In een aantal van die villa's waren vroeger instituutsbibliotheken gevestigd, maar dat werd niet meer zo efficiënt geacht en dus moest er gecentraliseerd worden. Dat ging niet zonder slag of stoot, maar er werd wel een mooie uitbreiding van de Campusbibliotheek uit geboren. En gelukkig bleef de fontein, die in het oude gedeelte al aanwezig was, intact. De volgende keer zal ik er een muntje in gooien...

foto: Janneke Staaks

Maar de absolute topper op de campus van de Freie Universität vond ik toch wel de Philologische Bibliothek. Die verdient een aparte blogpost.

Ich bin ein biblio-Berliner

Mocht je me afgelopen week gemist hebben op Blogger: ik was in Berlijn op studiereis. En het was supertoll en interessant.

Heel eerlijk gezegd zag ik er van tevoren best tegenop: elke ochtend en elke middag een bibliotheek bezoeken, maar - surprise - elke bibliotheek was weer anders en had wel iets speciaals, leuks, vooruitstrevends of moois. Sowieso waren alle rondleiders/ discussieleiders (i.c. meestal de directeur of onderdirecteur) bijzonder sympathiek en deden echt hun best om Engels te spreken. Heel soms stonden we ze toe om in het Duits te spreken, maar enkele leden van de groep (met name onze in Italië geboren collega) zijn de Duitse taal niet machtig en voor hen zou het sneu zijn om ons té veel in de Germaanse sferen te gaan begeven.

Onderling spraken we overigens gewoon Nederlands natuurlijk, want we waren allemaal (bijna allemaal, er was één Belgische collega mee) Nederlanders.
Met hoeveel we waren? 40!
Alle soorten bibliotheken? Nee, alleen universitaire en hogeschoolbibliotheken.
Of we het goed met elkaar konden vinden? Heel erg goed!
Of er leuke restaurants in Berlijn te vinden zijn? Talloze en stuk voor stuk uitstekend en niet te duur.
Of ik nog een keer aan zo'n KNVI-studiereis mee zou doen? Absoluut!