NVB-congres

Nou, daar ging ik dan, voor het eerst naar een nationaal bibliotheekcongres. Qua hoeveelheid mensen leek het wel een CDA-congres. Qua inhoud minder, want er stond nou eenmaal minder op het spel - hoewel, er komen grote bezuinigingen aan en de toekomst van de bibliotheek is sowieso ongewis. Hoe lang wordt ze nog gedoogd?

En gek genoeg ging het daar niet eens echt over; er werd vooral veel gelachen, maar dat kwam natuurlijk vooral door de sprekers. Want zeg nou zelf, Maarten van Rossem is zich toch vooral aan het ontpoppen als een stand up comedian (van het brommerige soort)? Maar toch ben ik het vaak met hem eens. Want onder zijn mopperig verpakte grappen zit vaak een rake analyse. En boekenliefhebber is hij absoluut, al maakt hij weinig gebruik meer van de bibliotheek, omdat hij alles gewoon koopt tegenwoordig (zou ik ook doen als ik zijn salaris had). Tegenwoordig heeft de bibliotheek meer hèm nodig. Als spreker.

Zijn eerste ervaringen met de bibliotheek waren niet bepaald aangenaam. In de bibliotheek van zijn jeugd waren veel boeken niet aanwezig, omdat ze niet door de katholieke censuur kwamen en zijn eerste ervaringen met de universiteitsbibliotheek waren ook niet rooskleurig; hij voelde zich niet bepaald serieus genomen als eerstejaars student, eerder neergezet als kluns. En de computer was altijd down. En hoewel hij geloofde dat de service tegenwoordig beter is (je krijgt bij binnenkomst waarschijnlijk een doosje bonbons omdat men blij is dat je er bent), vindt hij de nieuwe UB in Utrecht maar een crematorium zonder boeken, met slechts stervende planten. Überhaupt vindt hij de UB als instelling maar een elitaire klote-instelling. Behalve in Amerika, want daar werd hij wèl goed geholpen.

Zoals te verwachten is hij tegen te verregaande digitalisering (bij de openbare bibliotheek in Amsterdam kom je - o schande - pas op de 5e verdieping een boek tegen) en waarschuwde hij voor de gevaren ervan: is wat je nu opslaat over 30 jaar nog wel te lezen? Hij denkt dat de tijd van het papieren boek nog lang niet voorbij is. Zelf heeft hij de Kindle aangeschaft, maar die ligt nu werkloos op zijn bureau; hij bood hem ter plekke te koop aan. Nee, voor hem is het papieren boek nog steeds heilig. En hij vermoedt voor nog veel meer mensen. Voor de bibliotheek ziet hij naast een uitleen- vooral ook een sociale functie. Hij meent dat de bibliotheek enorm kan profiteren van het gebrek aan kennis bij de opzoekers ('studenten kunnen niets opzoeken omdat ze niets weten'). Hij gelooft niet in de informatiemaatschappij: mensen willen geen informatie, maar bevestiging van hun vooroordelen. Zijn tips:
- u moet aardig zijn
- probeer qua website op Amazon te lijken (maar dan zonder de sokkenverkoop)
- geloof niet dat u weggespoeld zult worden (de schat...)
- u blijft absoluut een functie houden voor mensen die niet alle boeken kunnen kopen die ze willen
- blijf doorgaan met activiteiten als lezingen door schrijvers en zo (Nederland heeft met z'n zorgvuldig aangelegd bibliothekennetwerk een relatief goedkope culturele infrastructuur; iets wat Amerika bijvoorbeeld niet heeft, vandaar dat daar de Kindle veel meer succes heeft)
- laten we als Nederland alsjeblieft 4 JSF's minder kopen, zodat je 200 miljoen bespaart en het bibliotheeknetwerk gewoon kan blijven bestaan

En daar was natuurlijk iedereen het mee eens. Waar niet iedereen het over eens zal zijn geweest, is zijn mening over twitter: het niveau daarvan hekelt hij als van een hemeltergend onbenul (vreemd in dit licht dat hij zelf wel een twitteraccount heeft) en de betekenis van de sociale media vindt hij sowieso schromelijk overdreven. Bij het uitspreken van deze woorden ging de twitterfontein die op het scherm achter hem geprojecteerd werd prompt uit. Ik moet zeggen dat ik dat ook wel storend vond op een gegeven moment, hoewel fris in het begin (en heerlijk als de spreker niet interessant is).

Dat slaat overigens niet op het verhaal van de eerste spreker, ook wel de nieuwe voorzitter van de NVB. Hij begon met een verheerlijkend verhaal over Otlet (de uitvinder van de papieren catalogus, oftewel het papieren internet, een niet uit te vlakken voorbeeld voor Google), duidde de nieuwe manier van collectioneren (van just in case naar just in time) en wil liever spreken over informatiewelvaart (mogen kiezen in plaats van moeten kiezen) dan over informatie-overload. Voor de bibliotheken en hun personeel is wel een imagoverbetering nodig (geïllustreerd door een persiflage op Keith Richards in Koefnoen).

Na Maarten van Rossem was het de beurt aan Frits Kantelberg, een stotterende 'bibliotheekadviseur' die een cabaretier bleek te zijn. Hij vroeg zich af of het papier ongeneeslijk ziek was. Maar vervolgens suggereerde hij dat dat meer voor het digitale materiaal was doordat zogenaamd de batterij van zijn iPad, waar hij van voorlas, op was. Kern van zijn betoog was de uitleg van de overeenkomsten tussen vrouwen en computers:
- ze kosten zakken vol met geld
- na een paar maanden is er weer een nieuw (en beter) model
- ze weten niets vanzelf (het voordeel van een computer is dat je de geluidskaart eruit kan halen)
- je kunt er spelletjes mee doen
Ha, ha, precies dezelfde overeenkomsten als tussen mannen en computers dus....

Na deze sprekers was het plenaire gedeelte voorbij en waaierde iedereen uit naar z'n eigen track. Ik had gekozen voor track 2, omdat daar het meest voor de ub's te beleven viel.

Eerste spreker bij track 2 was de subkeynote Henk van Ess, die met 29 functies op LinkedIn te vinden is, maar voornamelijk het beroep van journalist uitoefent. Daarin heeft hij veel aan twitter, betoogde hij. Oké, 99 procent is privédiarree (gelukkig gaf hij dat toe), maar het gaat om die ene procent die handig is voor research. Zijn stelling luidde: 'informatiemedewerkers die geen sociale media gebruiken, lopen veel informatie mis'. Hij toonde dat aan met een zoektocht op twitter naar de bron van het door Zizek gebruikte gedachtenexperiment van 2 psychiaters die elkaars patiënt zijn voor het Circus der gedachten. Zijn conclusie dat hij het niet via twitter vond en dus niet bestond vond ik maar magertjes. Hij had wel een paar leuke twitterapplicaties: listorious, twellow, twittergids, twidvid, twittersheep en hoe je die in kunt zetten. Grappig was ook zijn methode om via twitter aan de koffieautomaat van een vreemde kunt komen; zelf heeft hij eens voor een onderzoek alle uitingen van Googlemedewerkers via twitter opgespoord en zich zo een heel ander beeld van Google kunnen vormen dan via de officiële media: een mooi kijkje in de keuken. Hij waarschuwde wel dat je altijd uit moet kijken met het inzetten van deze bronnen: er kunnen immers fake-accounts tussen zitten.

Hierna was het de beurt aan Rob Grim, die een nieuwe tak van sport bedrijft, namelijk die van databibliothecaris (in Tilburg). Hij schetste hoe de reacties van de onderzoekers en bestuurders op dit nieuwe beroep van scepsis naar acceptatie zijn verschoven. Onderzoekers zijn inmiddels blij met hem en de repositories worden successievelijk handig verrijkt met datasets. Mooi altijd, zo'n pioniersverhaal.

Hierna kwam weer een voorstelling, in de zin van een zeer begenadigd spreker, van Arno Reuser, informatiespecialist met het uiterlijk van Perkamentus bij de militaire inlichtingendienst. Hij is van mening dat de bibliotheek geen plaats, maar een functie is. De klant moet in het centrum staan, all right? Over de IT-afdelingen is hij niet te spreken: 'Anyway, die IT-ers, die geven geen oplossingen, maar problemen; ze hebben de i van de bibliotheken gestolen'. Bibliotheken moeten volgens hem de boeken wegdoen, meer doen aan internetanalfabetisme en de classificatiecompetenties niet verliezen. The library is dead, long live the Librarian. Lijkt mij persoonlijk een beetje radicaal en staat in ieder geval lijnrecht tegenover wat Maarten van Rossem betoogde. Maar grappig was het wel. Hij gaf ook nog wat aardige tips, bijvoorbeeld over hoe je budgetten omhoog kunt krijgen; in zijn geval hielp het bijvoorbeeld enorm als hij gewoon voor alle systemen die hij aanvroeg antiterreur zette; dan kreeg hij meteen bakken met geld voor de aanschaf van systemen als van Lexis Nexis.

Na de theepauze kwam Gert Goris van de EUR vertellen over de UB als Learning Space. Bij de UKB is een werkgroep Learning Spaces opgericht die zich bezighoudt met 3 thema's:
- informatievaardigheden (succesmeting, teach the teacher)
- opzetten van een marktplaats van leermiddelen
- digitale leeromgeving, bijvoorbeeld scriptieateliers; belangrijk hierbij zijn kennis van auteursrechten en creative commons bij de UB's.

Die werkgroep wil hierin graag samenwerken met de HBO's, die op sommige punten veel verder zijn dan de universiteiten.

Wel, het trof dat hierna een medewerkker van de Hogeschool Utrecht (Ben Gussinklo) een verhaal kwam houden over de digitale publicatieomgeving (digipub) bij de faculteit Maatschappij en Recht die opgezet is met hulp van stichting Surf en ook de samenwerking met de universitieten zoekt.
Naast de installatie van een institutional repository (via Sharepoint) is men bij de HU ook begonnen met het opzetten van een digitale uitgeverij (op open accesbasis) en heeft men cursussen opgezet voor 'leren publiceren' (voorlopig alleen gericht op docenten en alleen via het intranet bereikbaar). Het publiek vroeg zich wel af wie de kwaliteit van de publicaties beoordeelt, maar voorlopig zijn ze blij met alles wat aangeboden wordt. Wat de scripties betreft, willen sommige faculteiten (bijvoorbeeld rechten) alleen de scripties boven de 8, anderen alleen boven de 7.

Al met al een insprirerend dagje, waarop ik ook nog veel collega's uit den lande de hand heb geschud (behalve LeWi) en wat standjes van bedrijven heb bezocht, waarbij ik van alles in de hand geduwd kreeg, zodat ik met een tas vol folders, pennen, USB-sticks, cactussen (!), een twittermok, een oordopjesset en een chocoladeletter naar huis ging. Het leek wel een vervroegde pakjesavond!

Voor NVB-verslagen zie ook:
Jan Klerk (live)
Dymphie (gedeeltelijk live)
LeWi